Problemen bij de NMBS: een moeilijke evenwichtsoefening

TreinTramBus betoogt tegen het besparingsplan van de NMBS dat vandaag op de tafel ligt van de Raad van Bestuur. Verschillende politieke partijen stappen mee op. Mijn visie hierop:

Enige tijd geleden publiceerde consultancybedrijf Ernst&Young een interessante studie over de wederopstanding van het overheidsbedrijf. Men kwam tot de bevinding dat overheidsbedrijven vroeger vaak gepolitiseerde monopolisten waren voor wie het creëren van werkgelegenheid het belangrijkste was. Klanten waren een noodzakelijk kwaad en het hoefde allemaal niet zo nodig efficiënt te zijn. Vandaag zijn veel overheidsbedrijven uitgegroeid tot moderne organisaties. Het management wordt professioneler aangepakt, er is oog voor cijfers, rapportering, processen en doelstellingen.

Jammer genoeg bestaat bij veel reizigers de indruk dat die wederopstanding voorbij is gegaan aan de NMBS-Groep. Het besparingsplan dat nu voorligt waarbij 300 à 600 reizigerstreinen zouden sneuvelen, voedt het beeld van die oude monopolist met te weinig oog voor de klant: het wordt moeilijk en de eerste die eraan moet geloven is de reiziger.

Een terechte bekommernis, het aanbieden van een goed uitgebouwde vervoersoplossing, ook op minder evidente plaatsen en tijdstippen, behoort tot de taken van een overheidsbedrijf. Niettemin heeft een overheidsbedrijf ook de plicht om financieel gezond te zijn als het binnen enkele jaren de concurrentie wil aankunnen in een geliberaliseerde markt. Jaarlijks vloeit bijna 3 miljard euro naar de Belgische Spoorwegen, belastinggeld waar als een goede huisvader mee om gesprongen moet worden. Dit alles houdt in dat het laten rijden van treinen waar niemand op zit of van laag bezette treinen waar er een perfect alternatief voorhanden is, zeker in economisch moeilijke tijden, niet altijd te verantwoorden valt. Wanneer het schrappen van dergelijke verbindingen binnen het raam van het bestaande beheerscontract en haar bijlagen valt, moet dit bekeken mogen worden. Nu een voorafname doen op het beheerscontract dat volgend jaar met de nieuw te vormen regering moet onderhandeld worden, is echter uit den boze.

In dit moeilijke evenwicht schuilt de werkelijke uitdaging van een overheidsbedrijf - het uitbouwen van een gezonde organisatie met respect voor de algemene dienstverlening. Dit vraagt het uitstijgen boven inertie en groeien naar creativiteit en flexibiliteit om in te spelen op veranderende omstandigheden en noden. Men moet de NMBS toestaan alternatieven te onderzoeken en te bespreken. Daarbij moet het prioriteit zijn om op zoek te gaan naar efficiëntiewinsten en zo weinig mogelijk te raken aan de dienstverlening. Dit laatste mag echter niet leiden tot taboes alsof er op geen enkele manier geraakt mag worden aan het bestaande aanbod.

2012 wordt een cruciaal jaar. Er volgt een nieuw beheerscontract en het nieuwe meerjareninvesteringsplan zal de lijnen uittekenen tot 2025. En dit allemaal onder de enorme druk om de organisatie weer financieel gezond te krijgen. Dit vraagt niet enkel een inspanning van de NMBS maar van de 3 entiteiten van de Groep waarvan opbrengsten en kosten vaak communicerende vaten zijn. Het is niet van belang wie welk cijfer haalt, wel wat het globale resultaat zal zijn eind 2012. De NMBS-Groep moet aantonen in staat te zijn haar taak als overheidsbedrijf te verzoenen met haar rol als klantgerichte en financieel gezonde organisatie. Het vinden van dit evenwicht vraagt moedige keuzes en een doordachte lange termijnvisie. In dit kader moet de nieuwe regering verder werken aan een grondige hertekening van de huidige structuur van de NMBS-Groep die zowel voor de dienstverlening als voor de financiële resultaten positief kan uitdraaien en moet opgebouwd zijn vanuit een klantenvisie.